Dış Ekonomik ilişkiler Kurulu (DEİK)/ Türk-Amerikan İş Konseyi (TAİK) Başkanı Murat Özyeğin, 18-19 Mart 2024 tarihleri arasında gerçekleştirdiği Washington, D.C. ziyaretinin detaylarını paylaşmak üzere aralarında benim de olduğum TAİK Medya Komitesi ile 19 Nisan 2024 tarihinde bir araya geldi.
ABD Dışişleri Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Senato ve Kongre temsilcileri ile yaptığı bir dizi görüşmeden yoğun bir randevu takvimi ile dönen ve gerek ABD gerekse de Türkiye tarafında üst düzey temaslar sürdüren Özyeğin’e sorduğum şu soru hala yanıtını “tam” bulmuş değil:
ABD Başkanı Joe Biden’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı 9 Mayıs’ta Beyaz Saray’da ağırlayacağına dair bir bilginiz var mı?
29 Mart’ta Habertürk’te Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 9 Mayıs’ta ABD Başkanı Biden’ın “resmi davetlisi” olarak Washington’a gideceği haberi yer aldı. Devamında, aralarında Amerika’nın Sesi (VOA) da dahil olmak üzere, birçok yayın aynı haberi teyit eden haber ve yoruma yer verdi.
Başka bir gelişme oldu. Bir internet medyasında 20 Nisan’da Türk tarafının yaklaşımını dikkate alan “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın resmi davetli olarak 9 Mayıs’ta Amerika Birleşik Devletleri’ne yapacağı ziyaret iptal edildi” haberi yer aldı.
Ziyaretin iptal edilme sebebi olarak, ABD Temsilciler Meclisi’nden geçen ve 61 milyar doları Ukrayna’ya verilmek üzere hazırlanan 95 milyar dolar yardım paketi gösterildi.
Bu pakette İsrail’e 26 milyar dolar yardım öngörülüyordu.
Gerçi ne Türk Dışişleri, ne de ABD Dışişleri’nden Erdoğan’a Beyaz Saray’dan resmi bir daveti yapıldığına dair açıklama vardı. Türkiye’den yayılan bir haber, bazı Amerikan yetkilileri tarafından da (Reuters-VOA haberi) yorumluyorlardı.
Ziyaretin akıbeti ile ilgili ilk resmi açıklama dün Washington’un Ankara Büyükelçiliği’nden geldi.
Şöyle ki:
“Şu anda, Beyaz Saray ziyaretiyle ilgili bir duyuru yok. Her fırsatta üst düzey temaslarda bulunma planlarımızda herhangi bir değişiklik yok. Türk yetkililerin seyahatleriyle ilgili yanıtlar için, Türk hükümetine yönlendiririz.”
Tercümesi: ABD’den resmi bir davet duyurusu yapılmamış.
Büyükelçilik adeta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın turistik gezi programı soruluyormuş gibi yanıt vererek, ilginç bir tutum almış.
Erdoğan, Mayıs 2023 genel seçimi öncesi dönemin CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’na yaptığı ziyaretten dolayı Amerikan Büyükelçisi Jeffrey Lane Flake’e “Senin muhatabın cumhurbaşkanı” diyerek çıkışmıştı.
Açıkcası yanıtı okuyunca, acaba Flake, Erdoğan’ın çıkışının rövanşını mı alıyor diye aklımdan geçirmedim değil.
“ZİYARETİN OLAMAMASI GÜNDEMİMİZDE YOK”
Özyeğin’e yönelttiğim sorumun, “aksi düşünülemez” bir duruma işaret ediyormuşum gibi toplantı masamızda “hayretle karşılandığını” not ettikten sonra aldığım yanıtı aktarayım:
“Özel bir kaynağımdan ziyade, hem ABD hem ABD’deki Türk Büyükelçiliği ile bu programı görüştük. Dün akşam US Camber ile de dün akşam konuştuk. Beyaz Saray’daydılar, ABD Dışişleri Bakanlığı’ndaydı bunu konuştuk. Başka nasıl teyit edebiliriz. Olamaması (Erdoğan-Biden görüşmesi) konusu hiçbir şekilde gündemimizde yok. Tam tersi yoğun bir şekilde ABD’li paydaşlarımız ile ilerliyoruz. Bu program konusunda hepsi mutabık. Pozitif gündem çok önemli. İlginç bir şekilde hoş bir şey duyduk. Stratejik Mekanizma çerçevesinde iş ve ticari ilişkilerin çok önemli olduğunu anladık. Amerikan Dışişleri Bakanlığı yetkilileri ile yaptığımız görüşmelerde en ön planda olduğunu duyduk.”
Özyeğin, “Biden’dan Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ilk randevunun ABD seçimlerine 6 ay kala verilmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?” soruma verdiği yanıt ise şöyleydi:
“Erdoğan ve Biden arasındaki gündem iş ilişkileri olacaktır. Siyasi tarafım olmadığı için zamanlama konusunda yorum yapamam. Şunu görüyorum, ikili ilişkilerde yıllardır süregelen stratejik bakış açısı tekrar kendini göstermiş durumda. O stratejik bakış açısının Seçimlerden, güncel gelişmelerden bağımsız şekilde bu Stratejik Mekanizma çerçevesinde ilerlediğini anlıyorum. Bu anlayış etrafında niçin bugün olduğunu anlıyorum. Biz de iş dünyası diplomasi örgütü olarak bu ortamdan daha fazla yararlanmak istiyoruz ki Türkiye daha fazla portföy yatırımı, daha fazla doğrudan yatırım çekebilsin. Karşılıklı dijital projeler ilerlesin, turizm potansiyelimiz gelişsin. Türk şirketleri ABD’de kırmızı halı ile karşılansın.”
ÜÇÜNCÜ ÜLKELERE İLGİ ÇOK BÜYÜK
“Bu soru gelmedi ama diyerek” ikili iş ilişkileri bağlamında öne çıkan konuyu da açıklama gereği duyan Özyeğin “ABD’de bize Rusya, CAATSA (ABD’nin 2017 tarihli Amerikan’ın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası) yaptırımları soruldu mu diye sordunuz ama bunlar değil en çok gündem ABD’li şirketlerle üçüncü ülkelerle iş konuşuldu. Bu konu ne kadar fazla ilgi uyandırıyor inanılmazdı . Yönetim kurulu üyelerinden üçüncü ülkelerde iş yapan arkadaşımız da gelişmeyi çok iyi konumladı” dedi.
“ABD’li şirketlerle üçüncü ülkelerle birlikte gitme konusuna ilgi inanılmazdı. Her gittiğimiz yerde bu konu konuşuldu. Orta Asya’da, Orta Afrika’da, Akdeniz’de ABD’li şirketlerle yatırım yapılabilir.” diyen Özyeğin, bu sözleriyle aslında ne zaman Çin’le küresel rekabet söz konusu olsa masaya konan bir argümanı hatırlatmış oluyor.
Erdoğan’ın 22 Nisan Bağdat-Erbil ziyaretine eşlik eden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Erdal Eren’e de ulaşıp, ABD ile üçüncü ülkelere alt yapı projelerine ilgiyi sordum.
Irak’ın Basra’dan Avrupa açılacak demir yolu ve karayolu yatırımını içeren yaklaşık 17 milyar dolarlık “Kalkınma Yolu” projesine ilgilerini ifade eden Eren, “Yalnızca Amerika değil, aynı gündemi İngiltere, Macaristan ve Avustralya ile de sürdürüyoruz” diyor. .
ABD ile Türkiye bu sürece “Stratejik ve Model Ortaklık” dönemini kapatarak girdi.
TAİK olarak, Türkiye-ABD arasındaki stratejik mekanizmayı ekonomik ve ticari ilişkilerin de üst düzeyde temsil edildiği bir eksene çıkarmak için çalışmaya hazır olduklarını vurgulayan Özyeğin, konuşmasını şöyle sürdü:
“Türkiye ve Amerikan arasındaki ticaret hacmi son 5 yılda yüzde 60 oranında artarak 31 milyar dolara ulaştı. Türkiye’nin 14.8 milyar dolar ile en çok ihracat yaptığı ikinci ülke ABD. Ülkemizdeki ABD kaynaklı yatırımlar 14.3 milyar dolar, ABD’deki Türk yatırımları ise 9.7 milyar dolar seviyesine ulaştı. Ülkemizde ABD sermayeli 2 binden fazla şirket bulunuyor. TAİK olarak, Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri arasında Sn. Trump ve Sn. Erdoğan ile başlayan 100 milyar dolarlık ikili ticaret hedefine ulaşmak adına önümüzdeki dönemde yoğun çaba sarf edeceğiz.”
ABD İLE AĞIRLAŞTIRILMIŞ İŞ GÜNDEMİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın huzurunda, 2023’ün Eylül’ünde yapılan 13. Türkiye Yatırım Konferansı kapsamında American Turkish Business Roundtable (ATBR) ile iş birliği anlaşması (MoU) imzalayan TAİK’in, Obama’nın eski Güvenlik Danışmanı General Jim Jones’un Başkanı olduğu yeni muhatap kuruluşuyla “Çok daha aktif bir iletişim” içerisinde olduğunu vurgulanıyor.
Amerika’daki çalışmalarını genişlettiklerini belirten Özyeğin; Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in, Amerikalı fon yöneticileri ve kredi derecelendirme kuruluşlarının üst düzey yöneticileri ile 22 Nisan’da biraraya gelişlerinin Türkiye Yatırım Konferansı kapsamında planlandığını belirtiyor.
Özyeğin, TAİK tarafından Citi işbirliğinde gerçekleşen 14. Türkiye Yatırım Konferansı’nın bu yıl düzenleyeceği üç ayrı etkinlik hakkında da bilgi verdi.
Birincisi; 9-10 Mayıs 2024 tarihlerinde Washington, D.C.’de 1985 yılından günümüze Türk-Amerikan ilişkilerinin referans noktalarından biri olarak kabul edilen 39’uncu Amerikan-Türk Konferansı (ATC) gerçekleşecek.
American Turkish Business Roundtable (ATBR) ve US Chamber iş birliğinde gerçekleştireceği ATC Konferansı’nda “Politika-Savunma-Enerji-Dijital ve Ekonomi” ana başlıklarına yer verilecek.
TAİK’in New York’un ünlü Waldorf Astoria Oteli’nde vereceği yemekte Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD’nin önde gelen iş insanları ve Fortune 100’de yer alan şirketlerin üst düzey temsilcileri bulunacak.
İkincisi; ABD Ticaret Bakanlığı’nın en büyük ticaret heyeti organizasyonu “Trade Winds” tarihinde ilk defa bir şehirde ikinci kez bulacak. ABD’li Bakan ve Bakan Yardımcılarının da katılımlarıyla 13-15 Mayıs’ta İstanbul’da 100’ün üzerinde yatırımcıya ev sahipliği yapacaklar.
Üçüncüsü; 23-24 Eylül’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu haftası kapsamında yılın son Türkiye Yatırım Konferansı düzenlenecek. Buraya Bakan Şimşek ve Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat da katılacak.
Erdoğan’ın 9 Mayıs’ta Amerika’da olacağına ilişkin ilk “resmi” açıklama TAİK programında görülüyor. Özyeğin program hakkında şu bilgiyi paylaşıyor:
“Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın Mayıs ayında ABD’ye resmi ziyaret gerçekleştirmesi ve ABD Devlet Başkanı Joe Biden ile görüşmesi de planlanıyor. Biz de TAİK olarak, bu ziyaret ve stratejik mekanizma kapsamında Cumhurbaşkanımızın ABD özel sektörüyle buluşturmak için de çalışmalarımıza başladık.”
24 NİSAN YILDÖNÜMÜNDE BİDEN YİNE
1915 ERMENİ “SOYKIRIMI” DİYECEK Mİ?
ABD Başkanı Biden, 2021 yılından beri her 24 Nisan 1915 Ermeni olayları yıldönümünde yaptığı açıklamada “soykırım” ifadesini kullandı.
ABD Kongresi’nin her iki kanadı da (Temsilciler Meclisi ve Senato) 2019 yılında 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlayan kararları kabul etmişti.
Böylece Biden, 1981 yılında yaptığı açıklamada aynı sözcüğe yer veren Ronald Reagan’dan bu yana 1915 Ermeni tehcirine “soykırım” diyen ilk ABD başkanı oldu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan 11-12 Temmuz 2023 Vilnius Nato Zirvesi’nde biraraya geldiği Biden görüşmesini aktarırken bir gazetecinin “1915 olaylarının soykırım olarak tanınması gündeme geldi mi?” sorusuna “Hamdolsun gelmedi” yanıtını vermişti.
Biden’ın 24 Nisan açıklaması farklı olur mu? Sanmam.
